กระเพาะปัสสาวะอักเสบ & การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ – รู้ให้ทัน ป้องกันได้

ทำความรู้จักกับกระเพาะปัสสาวะอักเสบและการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ (Cystitis) และการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ (Urinary Tract Infection – UTI) เป็นปัญหาสุขภาพที่พบได้บ่อย โดยเฉพาะในผู้หญิง แต่ผู้ชายก็สามารถเป็นได้เช่นกัน อาการเหล่านี้อาจดูเหมือนเล็กน้อย แต่หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจลุกลามจนกลายเป็นปัญหาใหญ่ เช่น การติดเชื้อไต หรือภาวะไตอักเสบ

การเข้าใจสาเหตุ อาการ การป้องกัน และการรักษาอย่างถูกวิธี จะช่วยให้คุณดูแลสุขภาพระบบทางเดินปัสสาวะได้ดียิ่งขึ้น

ระบบทางเดินปัสสาวะคืออะไร

ระบบทางเดินปัสสาวะประกอบด้วย

• ไต (Kidneys) – ทำหน้าที่กรองของเสียออกจากเลือด

• ท่อไต (Ureters) – ลำเลียงปัสสาวะจากไตสู่กระเพาะปัสสาวะ

• กระเพาะปัสสาวะ (Bladder) – เก็บปัสสาวะก่อนขับออก

• ท่อปัสสาวะ (Urethra) – ช่องทางขับปัสสาวะออกจากร่างกาย

เมื่อเชื้อโรคเข้าสู่ระบบนี้และก่อให้เกิดการอักเสบ จะเรียกว่า “การติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ” และถ้าเชื้ออยู่ที่กระเพาะปัสสาวะ จะเรียกว่า “กระเพาะปัสสาวะอักเสบ”

สาเหตุของกระเพาะปัสสาวะอักเสบและ UTI

1. เชื้อแบคทีเรีย E. coli – สาเหตุอันดับหนึ่ง มักมาจากลำไส้เข้าสู่ท่อปัสสาวะ

2. การกลั้นปัสสาวะบ่อย – ทำให้เชื้อสะสมและเพิ่มจำนวน

3. การดื่มน้ำน้อย – ปัสสาวะไม่เพียงพอในการขับเชื้อออก

4. ความสะอาดไม่เพียงพอ – โดยเฉพาะการเช็ดทำความสะอาดหลังขับถ่าย

5. การใช้ห้องน้ำสาธารณะ – เสี่ยงต่อการสัมผัสเชื้อโรค

6. ภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ – เช่น ในผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยเบาหวาน

7. การมีเพศสัมพันธ์ – อาจนำเชื้อเข้าสู่ท่อปัสสาวะได้

อาการที่พบบ่อย

• ปัสสาวะแสบ ขัด หรือปวด

• ปัสสาวะบ่อยแต่ครั้งละน้อย

• ปัสสาวะมีกลิ่นแรงหรือขุ่น

• ปวดท้องน้อยหรือหลังส่วนล่าง

• อาจมีเลือดปนในปัสสาวะ

• รู้สึกอ่อนเพลีย หรือมีไข้ (ในกรณีติดเชื้อลุกลาม)

ความแตกต่างระหว่างกระเพาะปัสสาวะอักเสบกับการติดเชื้อไต

• กระเพาะปัสสาวะอักเสบ – อาการจะอยู่เฉพาะบริเวณปัสสาวะและท้องน้อย

• การติดเชื้อไต – อาจมีไข้สูง หนาวสั่น ปวดหลังรุนแรง คลื่นไส้ อาเจียน ถือว่าเป็นภาวะฉุกเฉิน

ปัจจัยเสี่ยง

• ผู้หญิง (เนื่องจากท่อปัสสาวะสั้นกว่า)

• ผู้ที่ดื่มน้ำน้อย

• ผู้ที่กลั้นปัสสาวะบ่อย

• ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น เบาหวาน

• ผู้สูงอายุ

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน

วิธีวินิจฉัย

แพทย์อาจทำการ

• ตรวจปัสสาวะ (Urinalysis) เพื่อหาสัญญาณการติดเชื้อ

• เพาะเชื้อปัสสาวะ (Urine culture) เพื่อระบุชนิดของเชื้อ

• ตรวจเลือด (ในบางกรณี)

• อัลตราซาวนด์หรือเอกซเรย์ (ถ้าสงสัยว่ามีความผิดปกติของทางเดินปัสสาวะ)

การรักษา

การใช้ยา

• ยาปฏิชีวนะ – ใช้ตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น เพื่อป้องกันการดื้อยา

• ยาลดปวด – บรรเทาอาการปัสสาวะแสบขัด

การดูแลตนเอง

• ดื่มน้ำมาก ๆ อย่างน้อย 1.5–2 ลิตรต่อวัน

• ปัสสาวะบ่อย ไม่กลั้น

• หลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์และคาเฟอีน

• พักผ่อนให้เพียงพอ

ภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

หากปล่อยให้การติดเชื้อเป็นเรื้อรัง อาจเกิด

• การติดเชื้อไต

• ไตอักเสบเรื้อรัง

• ไตวาย

• การติดเชื้อเข้าสู่กระแสเลือด (Sepsis) – อันตรายถึงชีวิต

การป้องกันกระเพาะปัสสาวะอักเสบและ UTI

• ดื่มน้ำให้เพียงพอ

• ไม่กลั้นปัสสาวะ

• รักษาความสะอาดบริเวณอวัยวะเพศ

• ปัสสาวะหลังมีเพศสัมพันธ์

• เลือกชุดชั้นในที่ระบายอากาศดี

• รับประทานอาหารที่ช่วยดูแลทางเดินปัสสาวะ เช่น แครนเบอร์รี

สมุนไพรและอาหารเสริมที่ช่วยดูแลระบบทางเดินปัสสาวะ

• แครนเบอร์รี (Cranberry) – ป้องกันการเกาะของแบคทีเรีย E. coli

• ดอกแดนดิไลออน – ขับปัสสาวะ ลดการคั่งของเชื้อ

• มะรุม – เสริมภูมิคุ้มกัน

• โหงวบี่จี๋ – บำรุงไตและลดการอักเสบ

สัญญาณเตือนให้รีบพบแพทย์

• มีไข้สูง หนาวสั่น

• ปัสสาวะเป็นเลือดจำนวนมาก

• ปวดหลังรุนแรง

• คลื่นไส้ อาเจียน

• อาการไม่ดีขึ้นภายใน 2–3 วันหลังเริ่มดูแลตัวเอง

กระเพาะปัสสาวะอักเสบและการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะเป็นภาวะที่พบได้บ่อย แต่สามารถป้องกันได้ด้วยการดูแลสุขภาพอย่างเหมาะสม ดื่มน้ำเพียงพอ รักษาความสะอาด และพบแพทย์ทันทีเมื่อมีอาการ เพื่อป้องกันการลุกลามสู่ภาวะอันตราย