โรคไต: ภาพรวมและข้อควรระวังที่พบบ่อย

ไตเป็นอวัยวะสำคัญที่มีหน้าที่กรองของเสียออกจากเลือด รักษาสมดุลของน้ำและเกลือแร่ รวมถึงควบคุมความดันโลหิต แต่ในชีวิตประจำวันหลายคนอาจละเลยการดูแลไต ส่งผลให้เกิดโรคไตทั้งแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง บทความนี้จะพาคุณไปรู้จักโรคไต สาเหตุ อาการ การรักษา และข้อควรระวังที่มักพบบ่อย เพื่อให้คุณสามารถป้องกันและดูแลสุขภาพไตได้อย่างถูกวิธี

โรคไตคืออะไร

โรคไต (Kidney Disease) คือ ภาวะที่การทำงานของไตผิดปกติ ทำให้ไตไม่สามารถกรองของเสียหรือควบคุมสมดุลร่างกายได้ตามปกติ หากไม่ได้รับการรักษาอย่างเหมาะสม อาจลุกลามจนเป็นโรคไตวาย ซึ่งเป็นภาวะอันตรายต่อชีวิต

โรคไตแบ่งออกได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ คือ

• โรคไตเฉียบพลัน (Acute Kidney Injury): เกิดขึ้นอย่างรวดเร็ว อาจฟื้นตัวได้หากรักษาทันท่วงที

• โรคไตเรื้อรัง (Chronic Kidney Disease): การเสื่อมสภาพของไตอย่างช้า ๆ และต่อเนื่อง ไม่สามารถฟื้นคืนสภาพเดิมได้

สาเหตุที่พบบ่อยของโรคไต

ความดันโลหิตสูง

ความดันโลหิตสูงทำให้เส้นเลือดในไตเสียหาย และลดประสิทธิภาพในการกรองของเสีย

โรคเบาหวาน

น้ำตาลในเลือดสูงทำให้หลอดเลือดฝอยในไตเสื่อมลง จนเกิดภาวะไตวายเรื้อรัง

การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ

เชื้อแบคทีเรียอาจลุกลามขึ้นไปถึงไต ทำให้เกิดภาวะกรวยไตอักเสบ

การใช้ยาบางชนิดต่อเนื่อง

เช่น ยาแก้ปวดกลุ่ม NSAIDs หรือยาขับปัสสาวะที่ใช้เกินขนาด

พันธุกรรม

บางคนมีความผิดปกติทางพันธุกรรม เช่น โรคถุงน้ำในไต (Polycystic Kidney Disease)

อาการของโรคไตที่ควรระวัง

• ปัสสาวะบ่อยหรือน้อยผิดปกติ

• ปัสสาวะเป็นฟอง หรือมีเลือดปน

• บวมที่หน้า มือ หรือเท้า

• เหนื่อยง่าย อ่อนเพลีย

• เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน

• คันตามผิวหนัง

ระยะของโรคไตเรื้อรัง

โรคไตเรื้อรังมีทั้งหมด 5 ระยะ โดยพิจารณาจากค่า eGFR (อัตราการกรองของไต)

• ระยะ 1: ไตทำงานเกือบปกติ

• ระยะ 2: การทำงานของไตเริ่มลดลง

• ระยะ 3: มีของเสียคั่งในเลือด เริ่มมีอาการชัดเจน

• ระยะ 4: ไตเสื่อมมาก ต้องเตรียมการรักษาด้วยการฟอกไต

• ระยะ 5: ไตวายระยะสุดท้าย ต้องฟอกไตหรือปลูกถ่ายไต

การป้องกันโรคไต

ควบคุมความดันโลหิตและน้ำตาลในเลือด

ตรวจสุขภาพประจำปี และควบคุมค่าให้ปกติ

ดื่มน้ำให้เพียงพอ

ประมาณ 1.5–2 ลิตรต่อวัน (เว้นกรณีแพทย์จำกัดน้ำ)

ลดการบริโภคเกลือ

ลดอาหารเค็ม เช่น บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ของดอง อาหารแปรรูป

หลีกเลี่ยงการใช้ยามากเกินไป

โดยเฉพาะยาแก้ปวดและสมุนไพรที่ไม่ผ่านมาตรฐาน

ออกกำลังกายสม่ำเสมอ

อย่างน้อย 30 นาทีต่อวัน เพื่อช่วยควบคุมความดันและน้ำหนัก

วิธีรักษาโรคไต

• การใช้ยา: ลดความดันโลหิต ปรับสมดุลเกลือแร่

• การปรับอาหาร: ลดโปรตีนและเกลือ

• การฟอกไต (Hemodialysis): ใช้เครื่องกรองของเสียจากเลือด

• การฟอกไตทางช่องท้อง (Peritoneal Dialysis)

• การปลูกถ่ายไต

อาหารที่ดีต่อไต

• ผักใบเขียว (ในปริมาณพอดี)

• ผลไม้ที่ไม่หวานจัด เช่น แอปเปิ้ล องุ่น

• เนื้อปลา เนื้อไก่ไม่ติดหนัง

• ข้าวกล้อง หรือธัญพืชเต็มเมล็ด

สัญญาณเตือนที่ควรไปพบแพทย์ทันที

• ปัสสาวะมีเลือด

• ปัสสาวะน้อยลงอย่างผิดปกติ

• บวมมากขึ้นเรื่อย ๆ

• เหนื่อยล้าแบบไม่ทราบสาเหตุ

โรคไตเป็นปัญหาสุขภาพที่หลายคนอาจมองข้าม แต่หากปล่อยไว้โดยไม่ดูแล อาจรุนแรงจนกระทบชีวิตประจำวันและอายุขัย การรู้จักสาเหตุ อาการ การป้องกัน และการรักษาที่ถูกต้อง จะช่วยให้คุณรักษาสุขภาพไตได้ดีในระยะยาว